Asertywność
ASERTYWNOŚĆ – cóż to znaczy?
Prawa asertywności są to ogólne zasady związane z granicami. Zastanów się, które z tych praw realizujesz, a których nie stosujesz i dlaczego.
- Masz prawo do robienia tego, co chcesz, jeśli nie rani to innych.
- Masz prawo informować innych i domagać się od innych informacji związanych z Tobą.
- Masz prawo wyrażać swoje opinie, emocje i poglądy.
- Masz prawo do zmiany zdania, popełniania błędów, bycia niedoskonałym/ą.
- Masz prawo prosić innych, jeśli dajesz im prawo do odmowy.
- Masz prawo do odmowy bez wyrzutów sumienia, lęku i złości.
- Masz prawo do obrony własnej godności poprzez asertywne zachowania, nawet jeśli to jest trudne dla innych.
- Są sytuacje, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze masz prawo do przedyskutowania danej sprawy z drugą osobą (uczestnikiem sytuacji).
- Masz prawo być wysłuchanym/ą.
- Masz prawo do korzystania ze swoich praw lub zaniechania tego według własnej woli.
Dbaj o swoje granice
Naruszenie granic w szkole lub pracy może nastąpić wtedy, gdy: ktoś nie szanuje Twoich praw jako ucznia czy pracownika.
Masz prawo:
- znać oceny i opinie o Twojej pracy,
- do przerw,
- mieć własną szafkę na rzeczy, gdzie nikt nie zagląda,
- uzyskać odpowiedzi na ważne dla Ciebie pytania o uzasadnienie konkretnych decyzji, które Ciebie dotyczą.
Jeśli ktoś narusza Twoje granice (np. mówi o Tobie w sposób pogardliwy lub agresywny, obmawia cię za Twoimi plecami, żartuje na Twój temat w przykry sposób, używa Twoich rzeczy bez Twojej wiedzy, używa Twojego komputera, przekłada papiery na Twoim stole w miejscu pracy) możesz:
- wycofać się z sytuacji, na przykład gdy osoba, która narusza granice jest pod wpływem alkoholu czy kiedy czujesz zagrożenie fizyczne. Wtedy trudno rozmawiać o granicach.
- wyznaczyć swoje granice, używając asertywnej komunikacji. Spokojna ale stanowcza rozmowa jest możliwa, kiedy istnieją warunki umożliwiające prawdziwy kontakt, kiedy obydwie strony mogą racjonalnie rozmawiać.
- odwołać się do Twoich praw (ucznia, kodeksy pracy), to szczególnie ważne jeśli osoba naruszająca Twoje granice ma nad Tobą przewagę związaną ze stanowiskiem, uprawnieniami czy pozycją w danym środowisku. Możesz też skorzystać z rady osoby doświadczonej w danej dziedzinie (prawnika, pedagoga, opiekuna usamodzielnienia).
Asertywna obrona granic
Prośby i życzenia
Kiedy prosimy o coś, to dajemy drugiej osobie okazję do spełnienia naszej prośby.
Pamiętaj:
- druga osoba ma prawo odmówić,
- odrzucenie Twojej prośby nie jest równoznaczne z odrzuceniem Ciebie!
Można prosić tak, aby uszanować prawo odmowy, a jednocześnie zapewnić sobie największą szansę uzyskania tego, czego potrzebujemy. Niezależnie od tego, czy nam się uda czy nie, dzięki tym próbom poprawi się nasza samoocena.
Odmawianie
Najczęstszym powodem, dla którego ludzie robią coś, na co nie mają ochoty, są kłopoty z odmawianiem. Nie lubimy odmawiać, bo nie chcemy narazić się na gniew, utracić sympatii, a także dlatego że słowo „nie” kojarzone jest z niepokojem i często wywołuje poczucie winy. Jeśli nie mówisz „nie”, kiedy chcesz to zrobić, to znaczy, że uznajesz cudze potrzeby za ważniejsze od swoich własnych. Trudno Ci wytyczać granice. Możesz to zmienić, stosując schemat asertywnej odmowy.
Jak odmawiać?
| Jak odmawiać ? |
Asertywna odmowa to komunikat skierowany bezpośrednio do danej osoby, uczciwy (z podaniem powodu odmowy) i stanowczy (jednoznaczny, ale nie agresywny). |
Przykład asertywnej odmowy:
| „Nie, nie pójdę dziś z tobą do kina. Zaplanowałam dzisiejsze popołudnie w inny sposób, ale z przyjemnością wybiorę się z tobą do kina w przyszłym tygodniu”. |
Nieuzasadniona krytyka
Nieuzasadniona krytyka
Zdarza się, że inne osoby krytykują nas niesłusznie lub robią to w trudnej dla nas do przyjęcia formie. Asertywna komunikacja oznacza oddzielenie w krytyce tego, co narusza nasze granice (zarówno w formie jak i treści) od rzeczywiście przydatnych lub ważnych informacji.
Zobacz jak możesz sobie radzić z taką sytuacją:
- Oddziel formę krytyki od treści
„Gotów jestem do rozmowy i wysłuchania twoich zarzutów ale nie krzycz na mnie i nie używaj obraźliwych słów”.
- Doprecyzuj
W przypadku krytyki zbyt ogólnej, zapytaj: „A o co konkretnie chodzi?”, gdy jest bardziej konkretna, dopytaj: „Co konkretnie masz na myśli mówiąc, że zawsze cię lekceważę? Które z moich zachowań odbierasz jako lekceważące?”.
- Uprzedź krytykę
Jeśli wiesz, że naruszyłeś/aś czyjeś granice, warto przeprosić i wyjaśnić: „Przepraszam za spóźnienie, miałem problem z dojazdem i wyszedłem za późno z domu, ale próbuję nad tym pracować”.
- Przyjmij częściowo krytykę (tylko tego, z czym się zgadzasz)
„Masz rację, nie oddałem ci pieniędzy w terminie, za co przepraszam, ale nie akceptuję tego, żebyś wobec innych osób mówił, że nie dotrzymuję jakichkolwiek umów”.
Dobre rady
Dobre rady:
- Używaj otwarcie słów „tak” i „nie” – szczególnie w sytuacjach wymagających od Ciebie jednoznacznych sądów i opinii.
- Nie przepraszaj, jeśli nie zawiniłeś/aś.
- Nie napadaj na rozmówcę, nie strasz go, nie poddawaj w wątpliwość jego charakteru lub osobowości.
- Gdy jesteś atakowany/a, broń się. Nie pozwalaj na naruszenie swojej godności osobistej. Nie zgadzaj się na to, aby ktoś Cię traktował w sposób raniący Twoje uczucia. Pomocą mogą być zdania:
- „Nie podoba mi się sposób, w jaki do mnie mówisz”, „Nie życzę sobie być tak traktowany/a”,
- „Nie chcę żebyś się do mnie zwracał/a w ten sposób”.
- Nie mijaj się z prawdą – masz prawo być sobą, nie wstydź się, nawet jeśli popełniasz błędy.
- Mów jasno i wprost, o co Ci chodzi.
- Pytaj otwarcie, gdy czegoś nie rozumiesz albo czegoś nie wiesz.
- Jeśli nie chcesz o czymś mówić, powiedz to innym.
- Zwróć uwagę, by realizować swoje zamiary, nie krzywdząc innych.
- Przyznaj innym dokładnie takie same prawa do asertywnego zachowania, jakie przyznajesz sobie.
